આજના સમયમાં ભાગ્યે જ કોઈ એવો વ્યક્તિ હશે જે સ્માર્ટફોનનો ઉપયોગ ન કરતો હોય. પરંતુ જો કોઈ વ્યક્તિ સ્માર્ટફોન વગર થોડા સમય માટે હાલત ખરાબ થવા લાગે અથવા ફોનથી દૂર રહેવાના વિચારથી પરસેવો થવા લાગે, તો તે મગજના ગંભીર રોગની નિશાની બની શકે છે.
નિષ્ણાતો છેલ્લા કેટલાક સમયથી આ રોગ વિશે ચેતવણી આપી રહ્યા છે. નોંધપાત્ર વાત એ છે કે આજના સમયમાં આપણું જીવન સ્માર્ટફોન પર જ ટકે છે. ખાવા-પીવાની વાત કરવા કે માહિતી મેળવવાથી માંડીને આપણે મોબાઈલ પર નિર્ભર બની ગયા છીએ. આવી સ્થિતિમાં મોબાઈલ ફોન ન હોવાની ચિંતા થવી સ્વાભાવિક છે. પરંતુ નોમોફોબિયા (Nomophobia) નામની આ મગજની બીમારીમાં મોબાઈલ ફોન ન હોવાને કારણે તમને એટલી બધી સમસ્યાઓ થાય છે કે તમારું જીવન પણ પ્રભાવિત થવા લાગે છે. ચાલો જાણીએ કે નોમોફોબિયા શું છે?
નોમોફોબિયા (Nomophobia) શું છે?
હેલ્થલાઈન અનુસાર, મેડિકલ સાયન્સમાં, કોઈ વસ્તુથી સંબંધિત આવા ડર અથવા ચિંતાને ફોબિયા કહેવામાં આવે છે, જેના કારણે તમારા રોજિંદા જીવનમાં અવરોધ આવવા લાગે છે. Pubmed.gov પર પ્રકાશિત થયેલા અહેવાલ મુજબ, નોમોફોબિયા 'નો મોબાઈલ ફોન ફોબિયા' નું ટૂંકું નામ છે. જે મોબાઇલ ફોનથી દૂર જવાની ચિંતા સાથે સંકળાયેલી મનોવૈજ્ઞાનિક સ્થિતિ વિશે જણાવે છે. નોમોફોબિયામાં, વ્યક્તિને મોબાઈલ ફોન ન હોવાને કારણે અથવા મોબાઈલ નેટવર્ક ખોવાઈ જવાથી અથવા મોબાઈલથી દૂર હોવાને કારણે ચિંતા, ભય વગેરેની તીવ્ર લાગણી થઈ શકે છે. તેના કારણે તેનું દૈનિક જીવન પણ પ્રભાવિત થઈ શકે છે અને તેને દૈનિક કાર્યો કરવામાં મુશ્કેલી અનુભવાય છે. જેમ કે ખોરાક લેવો, ખુશ રહેવું અથવા પૂરતી ઉંઘ લેવી. સરળ ભાષામાં આ મનોવૈજ્ઞાનિક સમસ્યાને 'મોબાઇલ એડિક્શન'નું ગંભીર સ્વરૂપ પણ કહી શકાય.
નોમોફોબિયાના લક્ષણો:
હેલ્થલાઇનના અહેવાલ મુજબ, નોમોફોબિયા ડાયગ્નોસ્ટિક એન્ડ સ્ટેટિસ્ટિકલ મેન્યુઅલ ઓફ મેન્ટલ ડિસઓર્ડર્સ (DSM-5) ની નવી આવૃત્તિમાં સૂચિબદ્ધ નથી. કારણ કે, માનસિક નિષ્ણાતોએ હજુ આ સમસ્યાનો વિગતવાર અભ્યાસ કરવાનો છે. પરંતુ Pubmed પર પ્રકાશિત થયેલા અભ્યાસ મુજબ, ફોનથી દૂર જવાના ડરને કારણે આ માનસિક સમસ્યા નીચેના સંભવિત લક્ષણો તરફ દોરી શકે છે.
- બેચેન બનવું
- શ્વાસની તકલીફ
- ધ્રુજારી (કાંપવું)
- પરસેવો
- ધ્યાન કેંદ્રિત ન થવું
- ગભરાટ
- અતિશય ધબકારા, વગેરે.
નોમોફોબિયાના જોખમી પરિબળો:
ઉપર જણાવેલ નોમોફોબિયાના લક્ષણો મોબાઈલ ફોનથી દૂર જવાના ડરથી જોઈ શકાય છે. પરંતુ તમે રોજિંદા જીવનમાં પણ ઓળખી શકો છો કે તમને નોમોફોબિયા માટે જોખમ છે કે નહીં. કારણ કે હેલ્થલાઈન મુજબ, નીચેની આદતો ધરાવતા લોકોને નોમોફોબિયા થવાનું જોખમ હોઈ શકે છે.
- શૌચાલય અથવા સ્નાન કરતી વખતે દરેક સમયે તમારી સાથે મોબાઇલ ફોન રાખવો
- દર બે મિનિટે મોબાઈલ ફોન ચેક કરીને જોવું કે કોઈ સૂચના છે કે નહીં
- દિવસના લાંબા સમય સુધી સ્માર્ટફોનનો ઉપયોગ
- મોબાઇલ ફોન વિના અસહાય અનુભવો
- પરિવાર કે જીવનસાથી સાથે હોય ત્યારે પણ હંમેશા ફોનનો ઉપયોગ કરો
- ચાર્જ કરતી વખતે મોબાઇલ ફોનનો ઉપયોગ કરવો વગેરે.
નોમોફોબિયાને કારણે થતાં અન્ય રોગો:
- કરોડરજ્જુનું વળાંક
- કમ્પ્યુટર વિઝન સિન્ડ્રોમ
- લખાણ ગરદન
- ફેફસાની ક્ષમતામાં ઘટાડો
- ઊંઘમાં મુશ્કેલી
- હતાશા, વગેરે.
નોમોફોબિયા અથવા મોબાઇલ વ્યસનને કેવી રીતે અટકાવવું?
હેલ્થલાઇન અનુસાર, નોમોફોબિયા અથવા મોબાઇલ વ્યસનને દૂર કરવા માટે નીચેની ટિપ્સ અપનાવી શકાય છે.
- રાત્રે સૂતા પહેલા ઓછામાં ઓછો 1 કલાક પહેલા મોબાઈલ, લેપટોપ છોડી દો.
- સૂતી વખતે મોબાઈલ દૂર રાખો.
- 2-3 મહિના પછી, તમારી જાતને 7 દિવસ માટે સોશિયલ મીડિયાથી દૂર રાખો.
- પરિવાર કે જીવનસાથી સાથે મોબાઈલ ફોનનો ઉપયોગ કરશો નહીં.
- દિવસમાં માત્ર એક જ વાર મોબાઈલ ચાર્જ કરવાનું લક્ષ્ય બનાવો.
- તમે જેના પર ઘણો સમય પસાર કરો છો તે એપ્સને ડિલીટ કરો.
- અન્ય બાબતોનું ધ્યાન રાખો.
- મોબાઈલ ફોનને ઘરે થોડો સમય માટે છોડી દો અને બહાર બજારમાં હરવા ફરવા જાવ વગેરે.
દોસ્તો તમામ ઉપયોગી અને મહત્વના સમાચાર, બજાર ભાવ, કાયદાકીય માહિતી વગેરે જાણતા રહેવા Khissu એપ્લિકેશનને ડાઉનલોડ કરી લો અને સાથે અમારી Khissu ની યુટ્યૂબ ચેનલને પણ સબ્સ્ક્રાઇબ કરી લેજો. આ માહિતી તમને પસંદ આવી હોય તો શેર કરવાનું ભૂલતા નહી.
