જો કોઈ વ્યક્તિ દરરોજ 167 રૂપિયા ($2.15) કરતાં ઓછી કમાણી કરે છે, તો તેને અત્યંત ગરીબ ગણવામાં આવશે. આ વિશ્વ બેંકનું નવું ધોરણ છે. પહેલા 147 રૂપિયા કમાતા વ્યક્તિને ખૂબ જ ગરીબ માનવામાં આવતો હતો. ફુગાવો, જીવન ખર્ચમાં વધારો, અત્યંત ગરીબી રેખા સહિતના અનેક માપદંડોના આધારે વિશ્વ બેંકે સમયાંતરે નિયમોમાં ફેરફાર કર્યો છે.
હાલમાં, વર્ષ 2015ના ડેટાના આધારે આકારણી કરવામાં આવે છે, જ્યારે આ દરમિયાન ઘણી વસ્તુઓ બદલાઈ ગઈ છે. વિશ્વ બેંક આ વર્ષના અંત સુધીમાં આ નવા ધોરણને લાગુ કરશે. નવી વૈશ્વિક ગરીબી રેખા 2017ના ભાવનો ઉપયોગ કરીને $2.15 પર સેટ કરવામાં આવી છે.
આનો અર્થ એ છે કે, દરરોજ $2.15 કરતાં ઓછી આવકમાં જીવતા કોઈપણ વ્યક્તિ અત્યંત ગરીબીમાં જીવે છે તેવું માનવામાં આવે છે. 2017 માં, વૈશ્વિક સ્તરે ફક્ત 700 મિલિયન લોકો આ સ્થિતિમાં હતા, પરંતુ હાલમાં આ સંખ્યામાં વધારો થવાની ધારણા છે.
સમજાવો કે વિશ્વભરમાં કિંમતોમાં થતા ફેરફારોને પ્રતિબિંબિત કરવા માટે વૈશ્વિક ગરીબી રેખા સમયાંતરે બદલાતી રહે છે. આંતરરાષ્ટ્રીય ગરીબી રેખામાં થયેલો વધારો 2011 અને 2017 ની વચ્ચે ઓછી આવક ધરાવતા દેશોમાં બાકીના વિશ્વની સરખામણીમાં મૂળભૂત ખોરાક, કપડાં અને આવાસની જરૂરિયાતોમાં વધારો દર્શાવે છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, 2017ના ભાવે $2.15નું વાસ્તવિક મૂલ્ય 2011ના ભાવે $1.90 જેટલું જ છે.
બીપીએલની સ્થિતિ ઘટે છે
ભારતની વાત કરીએ તો, વર્ષ 2011ની સરખામણીએ અહીં BPLની સ્થિતિમાં 2019માં 12.3%નો ઘટાડો થયો છે. તેનું કારણ ગ્રામીણ ગરીબીમાં ઘટાડો એટલે કે ત્યાં આવક વધી છે. ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં તુલનાત્મક રીતે તીવ્ર ઘટાડા સાથે, ત્યાં અત્યંત ગરીબોની સંખ્યા 2011માં 22.5 ટકાથી ઘટીને 2019માં અડધાથી ઘટીને 10.2 ટકા થઈ ગઈ છે. જો કે, આમાં, વિશ્વ બેંકની $1.90ની દૈનિક કમાણી BPL માટે આધાર બનાવવામાં આવી છે.
મળતી માહિતી મુજબ નાના ખેડૂતોની આવકમાં વધારો થયો છે. બે સર્વેક્ષણ સમયગાળા (2013 અને 2019) વચ્ચે સૌથી નાની હોલ્ડિંગ ધરાવતા ખેડૂતોની વાસ્તવિક આવકમાં વાર્ષિક 10 ટકાનો વધારો નોંધાયો હતો, જ્યારે મોટા હોલ્ડિંગ ધરાવતા ખેડૂતોની આ સમયગાળામાં માત્ર બે ટકાની વૃદ્ધિ થઈ હતી.
