છેલ્લા ત્રણ વર્ષથી ડુંગળીની ખેતીમાં નીચા ભાવથી પીટાયેલ એક અભ્યાસું ખેડૂતે હૈયા વરાળ આ શબ્દોમાં ઠાલવીઃ સરકારે ડુંગળીમાં નિકાસ પ્રતિબંધ ફરમાવીને ડુંગળી ઉગાડતાં ખેડૂતોનાં લૂગડા ઉતારી લીધા છે.
તાજેતરમાં મળેલા રિપોર્ટ મુજબ આવી રહેલ લોકસભાની ચૂંટણીની આચાર સંહિતાની આડમાં સરકારે ડુંગળીનો નિકાસ પ્રતિબંધ અનિશ્ચિત સમય સુધી જારી રાખ્યો છે. તા.૮, ડિસેમ્બર શુક્રવારે રાતોરાત ૩૧, માર્ચ સુધી ડુંગળી ઉપર નિકાસ પ્રતિબંધ ફરમાવી દીધો હતો. વચ્ચે ૧૮,
ફેબ્રુઆરીએ કેન્દ્રનાં મોટા ગજાનાં કેટલાક નેતાઓએ ૩ લાખ ટન ડુંગળી નિકાસ છૂટની જાહેરાત કરી હતી, એ જાહેરાતથી શું થયું ? કોને લાભ મળ્યો ? કેટલી ડુંગળી નિકાસ થઇ ? આવા અનેક સવાલો અધ્ધરતાલ છે.
એ ૩ લાખ ડુંગળી નિકાસની છૂટથી કોઇ ખેડૂતને પાંચિયા ભાર ફાયદો નથી, એ કરૂણ વાસ્તવિક્તા છે. ખેડૂતોનાં મનમાં એવું હતું કે ખરીફ ડુંગળીમાં ન કમાયા તો રવી ડુંગળીમાં કમાશું, પણ ૩૧, માર્ચ આવે એ પહેલા આચાર સંહિતાની આડસ ડુંગળી નિકાસ સામે ઉભી થઇ ગઇ છે. આ ડુંગળી નિકાસ પ્રતિબંધને લીધે જે દેશો આપણી ડુંગળી કાયમ ખાય છે, એવા દેશોમાં ડુંગળીનાં ભાવ ઉંચકાશે અને આ તકનો લાભ ચાઇના અને ઇજિપ્ત જેવા આપણા હરીફ દેશો ઉઠાવશે, ત્યારે આપણા દેશનો ખેડૂત ડુંગળીની આવકમાં નીચા ભાવથી ફરી હાથ ઘસતો રહી જશે.
ડુંગળીની નિકાસ પર પ્રતિબંધ લંબાવાને કારણે APMCમાં ભાવમાં સંભવિત ઘટાડાની ચિંતા વચ્ચે કેન્દ્ર સરકારે મંગળવારે ખેડૂતોને ખાતરી આપી હતી કે તે તેમના હિતોનું રક્ષણ કરવા માટે આગામી 2-3 દિવસમાં પાંચ લાખ ટન રવિ સીઝનની ડુંગળીની ખરીદી શરૂ કરશે.
ગ્રાહક બાબતોના સચિવ રોહિત કુમાર સિંહે પત્રકારોને જણાવ્યું હતું કે, "અમે ખેડૂતોને ખાતરી આપવા માંગીએ છીએ કે તેમની ચિંતાઓનું ધ્યાન રાખવામાં આવશે. બફર સ્ટોક જાળવવા માટે અમે આગામી 2-3 દિવસમાં પાંચ લાખ ટન રવિ સીઝનની ડુંગળીની ખરીદી શરૂ કરીશું.:
તેમણે કહ્યું કે ડુંગળીની નિકાસ પરનો પ્રતિબંધ ખેડૂતોને નહીં પરંતુ વેપારીઓને અસર કરી રહ્યો છે, કારણ કે મહારાષ્ટ્રમાં APMCમાં સરેરાશ (જથ્થાબંધ) કિંમતો હાલમાં 13-15 રૂપિયા પ્રતિ કિલો છે, જે ગયા વર્ષના સ્તરે લગભગ બમણી છે.જો ભાવ ઘટશે તો પણ અમે ખેડૂતોના હિતોનું રક્ષણ કરીશું.
ગ્રાહક બાબતોના સચિવ રોહિત કુમાર સિંહે કહ્યું કે સરકાર સામાન્ય રીતે પ્રવર્તમાન APMC દરો પર બફર સ્ટોક માટે ડુંગળી ખરીદે છે. જો કે, જો ભાવ ઉત્પાદન ખર્ચ કરતા નીચે આવે છે, તો સરકાર ખાતરી કરશે કે ઓછામાં ઓછા ખેડૂતોના ખર્ચને આવરી લેવામાં આવે.
વર્ષ 2023-24માં, સરકારે બફર સ્ટોક માટે 6.4 લાખ ટન ડુંગળી (રવિ અને ખરીફ પાક બંને) સરેરાશ રૂ.17 પ્રતિ કિલોના દરે ખરીદી હતી. લગભગ સમગ્ર જથ્થાનો નિકાલ કરવામાં આવ્યો છે, એમ તેમણે જણાવ્યું હતું.
ગ્રાહક બાબતોના મંત્રાલયમાં વિશેષ ફરજ પરના અધિકારી નિધિ ખરેએ જણાવ્યું હતું કે ગયા વર્ષે ડુંગળીની ખરીદી જૂનમાં કરવામાં આવી હતી, પરંતુ આ વર્ષે તે આગામી બે દિવસમાં વહેલી શરૂ થવા જઈ રહી છે.
બે નોડલ સહકારી એજન્સીઓ - NAFED અને નેશનલ કોઓપરેટિવ કન્ઝ્યુમર્સ ફેડરેશન ઓફ ઈન્ડિયા (NCCF) ખરીદી કરશે.
ખરીદી માટે, NAFED અને NCCFએ ડુંગળીના ખેડૂતોને પહેલા નોંધણી કરાવવી પડશે જેથી ખેડૂતોને તેમના બેંક ખાતામાં ચુકવણી કરવામાં આવે.
