ઘણી વખત એવું જોવા મળે છે કે લોકો ફાટેલી નોટો લેવાનું પસંદ કરતા નથી. મોટાભાગના સ્થળોએ ફાટેલી નોટોનું ચલણ સામાન્ય વ્યવહારમાં લેવામાં આવતું નથી. પરંતુ જો કોઈ વ્યક્તિ પાસે ફાટેલી નોટો હોય તો તેણે શું કરવું જોઈએ? તમારી માહિતી માટે, અમે તમને જણાવી દઈએ કે RBI તરફથી ફાટેલી નોટો માટે ગાઈડલાઈન છે.
જો તમારી પાસે ફાટેલી નોટો છે, તો તમે બેંકમાં જઈને નોટો બદલી શકો છો અને બેંક તમને તેની સંપૂર્ણ કિંમત પરત આપશે, પરંતુ આ અંગે કેટલીક ખાસ શરતો પણ મુકવામાં આવી છે. ભારતીય રિઝર્વ બેન્કે ફાટેલી નોટો માટે કેટલીક ગાઈડ લાઈન બહાર પાડી છે, જેના હેઠળ તમે નોટોની આપ લે કરી શકો છો.
સૌ પ્રથમ, તમે તમારી નોટો એક્સચેન્જ કરાવવા માટે કોઈપણ બેંકમાં જઈ શકો છો અને જો કોઈ બેંક નોટ બદલવાનો ઈન્કાર કરે છે, તો તમે તેની સામે ફરિયાદ દાખલ કરી શકો છો. તમારે RBI ને લેખિતમાં બેંકમાં ફરિયાદ કરવી પડશે.
ફાટેલી નોટો કેવી રીતે બદલવી?: જો તમારી પાસે નોટ ખૂબ ખરાબ હાલતમાં છે અને તમને તેને ચલાવવામાં સમસ્યા આવી રહી છે, તો બિલકુલ ચિંતા કરશો નહીં, તમે બેંકમાં જઈને તેને બદલી શકો છો. જો નોટના 3 ભાગ હોય તો પણ તે નોટ બેંક દ્વારા બદલવામાં આવશે. તમને જાણવી દઇએ કે નોટની હાલત જેટલી ખરાબ હશે, તેની કિંમત એટલી ઓછી થશે. તમામ જરૂરી માહિતી ભારતીય રિઝર્વ બેંક (નોટ રિફંડ) નિયમો, 2009 હેઠળ આપવામાં આવી છે.
કોઈપણ બેંકની શાખામાં નોટો બદલવાના નિયમો: જો તમારી પાસે 5, 10, 20 અથવા 50 નોટોના 2 થી વધુ ટુકડાઓ છે, તો તમારી પાસે ઓછામાં ઓછી 50 ટકા નોટ હોવી જોઈએ. તે જ રીતે, તમને નોટની સંપૂર્ણ કિંમત ચૂકવવામાં આવશે, નહીં તો તમારે ખાલી હાથે રહેવું પડી શકે છે.
જો કોઈ વ્યક્તિ એક દિવસમાં 20 થી વધુ ફાટેલી નોટો બદલવા માંગે છે અથવા જો નોટોની કુલ કિંમત 5000 રૂપિયાથી વધુ છે, તો તે વ્યક્તિએ તેના માટે અલગ ફી ચૂકવવી પડશે.
નોટ બદલવા માટે એક સરળ નિયમ પણ છે કે જો ગાંધીજીનું વોટર માર્ક ચિહ્ન, ગવર્નરની નિશાની અને સીરીયલ નંબર જેવી સુરક્ષા ચિન્હ નોટમાં દેખાય તો બેન્કે તે નોટ બદલવી પડશે.
જો કોઈ વ્યક્તિની નોટ મોટી માત્રામાં ટુકડા થઈ ગયા હોય, તો તેના માટે બેંકમાં પણ નિયમ છે, પરંતુ તે પ્રક્રિયામાં થોડો સમય લાગે છે. આ માટે તમારે આ નોટ પોસ્ટ દ્વારા RBI ની શાખામાં મોકલવાની રહેશે. જેમાં તમારે ખાતા નંબર, શાખાનું નામ, IFSC કોડ, નોટની કિંમત વિશે માહિતી આપવાની રહેશે.
લોકો પાસેથી નોટો લીધા પછી તેમનું શું થાય છે?: તમારી માહિતી માટે, અમે તમને જણાવી દઈએ કે જ્યારે પણ કોઈ વ્યક્તિ બેન્કોમાં ફાટેલી નોટો જમા કરે છે, ત્યાર બાદ RBI તે નોટોને ચલણમાંથી દૂર કરે છે અને તેના સ્થાને નવી નોટો છાપવામાં આવે છે.
પહેલાના સમયમાં ફાટેલી નોટો સળગાવી દેવામાં આવતી હતી પરંતુ આજના સમયમાં તેને નાના ટુકડાઓમાં રિસાયકલ કરવામાં આવે છે. આ પછી, આ નોટોમાંથી કાગળની વસ્તુઓ બનાવવામાં આવે છે, જે પછી બજારમાં વેચાય છે.
તમને જણાવી દઈએ કે નોટો છાપવાની જવાબદારી આરબીઆઈના ખભા પર છે, પરંતુ આરબીઆઈ પોતાના મનથી ક્યારેય નોટ છાપી શકતી નથી. તેના માટે એક સંપૂર્ણ પ્રક્રિયા છે જેમાં તે નક્કી કરવામાં આવે છે કે એક સમયે ભારતીય બજારમાં કેટલી નોટો મુકવી જોઈએ.
