Santan Saptami 2023: હિંદુ કેલેન્ડર અનુસાર ભાદ્રપદ શુક્લપક્ષમાં સપ્તમી તિથિ પર મહિલાઓ સંતાન સપ્તમી વ્રત રાખે છે. માતાઓ દ્વારા તેમના બાળકોના જન્મ, તેમની પ્રગતિ, આરોગ્ય અને લાંબા આયુષ્ય માટે આ એક મહત્વપૂર્ણ ઉપવાસ છે. આ વર્ષે આ વ્રત 22 સપ્ટેમ્બરે પડી રહ્યું છે. આ વ્રતમાં ભગવાન શંકર અને માતા પાર્વતીની વિધિવત પૂજા કરવામાં આવે છે. સ્ત્રી અને પુરૂષ બંને આ વ્રત રાખી શકે છે, પરંતુ સામાન્ય રીતે આ ઉપવાસ માત્ર સ્ત્રીઓ જ રાખે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે જો કોઈ નિઃસંતાન દંપતી આ દિવસે વ્રત રાખે છે તો તેમને સંતાન પ્રાપ્તિ થાય છે. તેનાથી બાળકના તમામ દુ:ખનો નાશ થાય છે અને તેને સુખ-સમૃદ્ધિ મળે છે.
આ રીતે પૂજા પદ્ધતિ
આ વ્રતમાં બપોરે ચોક પૂર્ણ કર્યા બાદ શિવ અને પાર્વતીની પૂજા ધૂપ, દીપ, ચંદન, અક્ષત, સોપારી, નારિયેળ અને નૈવેદ્યથી કરવામાં આવે છે. નૈવેદ્ય માટે ખીર પુરી અને ગોળના પૌઆની જોગવાઈ છે. આ વ્રતને મુક્તભરણ પણ કહેવાય છે.
ઉપવાસની વાર્તા સમજો
એકવાર ભગવાન શ્રી કૃષ્ણએ મહારાજ યુધિષ્ઠિરને કહ્યું કે એક સમયે ઋષિ લોમશ મથુરામાં આવ્યા હતા. તેમણે મારી માતા દેવકીને, જેઓ તેમના પુત્રોના દુઃખથી દુઃખી હતા, તેમને સંતાન સપ્તમીના રોજ ઉપવાસ કરવાનું સૂચન કર્યું હતું. ઋષિ દ્વારા કહેવામાં આવેલી કથા અનુસાર ચંદ્રમુખી અયોધ્યાના રાજા નહુષાની પત્ની હતી. તેમના રાજ્યમાં વિષ્ણુ દત્ત નામનો એક બ્રાહ્મણ હતો જેની પત્ની રૂપમતી રાણીને ખૂબ પસંદ કરતી હતી. એક દિવસ બંને સરયુ નદીમાં નહાવા ગયા. ત્યાં અન્ય મહિલાઓ ભગવાન શિવ અને પાર્વતીની પૂજા કરી રહી હતી, તેમને પૂછવા પર તેઓએ પણ ભગવાન શિવને દોરો બાંધ્યો અને વ્રતનું વ્રત લીધું પરંતુ બાદમાં તે ભૂલી ગઈ.
મૃત્યુ પછી, બીજા જન્મમાં, બંને પ્રાણી સ્વરૂપે અને પછી માનવ સ્વરૂપમાં જન્મ્યા. આ જન્મમાં રાણીનું નામ ઇશ્વરી હતું અને તેના લગ્ન મથુરાના રાજા પૃથ્વીનાથ સાથે થયા હતા. અહીં રૂપમતીનો જન્મ ભૂષણ નામથી થયો હતો અને તેના લગ્ન શાહી પૂજારી અગ્નિમુખ સાથે થયા હતા. આ જન્મમાં પણ બંને વચ્ચે ગાઢ મિત્રતા હતી. ભૂષણને આઠ સુંદર અને સ્વસ્થ પુત્રો હતા જ્યારે રાનીને એક અપંગ પુત્ર હતો જેનું પણ નવ વર્ષની વયે અવસાન થયું હતું. શોક વ્યક્ત કરવા ગયેલા ભૂષણને જોઈને રાણી ઈશ્વરી ઈર્ષ્યા થઈ અને ભૂષણના બાળકોને ભોજન માટે આમંત્રણ આપ્યું અને તેમને ઝેર આપ્યું. પરંતુ ઉપવાસની અસરને કારણે બધું બરાબર રહ્યું. આ સાંભળીને રાણીએ ગુસ્સામાં પોતાના સેવકોને તેના પુત્રોને યમુનાના ઊંડા પાણીમાં ધકેલી દેવાનો આદેશ આપ્યો.
આ વખતે પણ ભૂષણનો પુત્ર શિવ પાર્વતીની કૃપાથી બચી ગયો. જલ્લાદ પણ એ પુત્રોને મારી ન શક્યા. હવે જ્યારે રાણીએ આખી વાત ભૂષણને કહી ત્યારે તેણે યાદ અપાવ્યું કે તેના આગલા જન્મમાં સંકલ્પ લેવા છતાં તેણે ઉપવાસ કર્યો ન હતો અને તેનું પરિણામ મળી રહ્યું હતું. આખી વાત સમજ્યા પછી, રાણી ઇશ્વરીએ ઉપવાસ કર્યો અને તેને ગ્રહણ કર્યાનું બાળક સુખ મળ્યું.
