નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે તાજેતરમાં બેંક લોકરના નિયમોમાં મોટા ફેરફારનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે. આ માટે, તેમણે બેંકિંગ કાયદા (સુધારા) બિલ, 2024 રજૂ કર્યું છે, જેમાં બેંક લોકરના નોમિનીની સંખ્યા વધારવાનો પ્રસ્તાવ છે. વર્તમાન નિયમો અનુસાર, બેંક લોકર અથવા સંયુક્ત બેંક લોકર માટે એક નોમિની રાખી શકાય છે, પરંતુ હવે તેને વધારીને 4 કરવાની તૈયારી કરવામાં આવી રહી છે.
બેંક લોકરના નોમિની (બેંક લોકર નોમિની રૂલ્સ) ખાતાધારકના મૃત્યુના કિસ્સામાં લોકરમાં રાખવામાં આવેલ સામાનનો કબજો લઈ શકે છે. આ બિલ હેઠળ 4 લોકોને નોમિની બનવા માટે બે વિકલ્પ મળશે. પ્રથમ વિકલ્પમાં, બેંક લોકર પરના ચારેય નોમિનીના અધિકારો પૂર્વ-નિર્ધારિત શેરના સમાન હશે. બીજા વિકલ્પમાં, તે નોમિનીને પ્રાથમિકતા આપવામાં આવશે જે નામાંકનની યાદીમાં ટોચ પર હશે. એટલે કે, ખાતાધારકના મૃત્યુ પર, પ્રથમ નોમિનીને બેંક લોકરનો અધિકાર મળશે. જો પ્રથમ નોમિની મૃત્યુ પામે છે, તો બીજા નોમિનીને પ્રાથમિકતા આપવામાં આવશે.
હાલમાં નોમિની અંગેના નિયમો શું છે?
જો લોકર ધારકે કોઈ વ્યક્તિને તેના લોકર માટે નોમિની બનાવ્યું હોય, તો તેના મૃત્યુ પછી તે નોમિનીને લોકર ખોલવાનો અને તેનો સામાન બહાર કાઢવાનો અધિકાર છે. બેંકો સંપૂર્ણ વેરિફિકેશન પછી નોમિનીને આ એક્સેસ આપે છે.
જો નોમિની ઈચ્છે તો તે લોકર ચાલુ રાખી શકે છે અથવા લોકર બદલી શકે છે અથવા તેનો સામાન બહાર કાઢ્યા પછી લોકર બંધ પણ કરી શકે છે. જો કે, લોકરનો ઉપયોગ કરવા માટે, નોમિનીએ જરૂરી દસ્તાવેજો સાથે બેંકમાં અરજી કરવી પડશે.
સંયુક્ત લોકરના કિસ્સામાં, જો એક વ્યક્તિનું મૃત્યુ થાય છે, તો બીજી વ્યક્તિ નોમિની સાથે લોકર ખોલી શકે છે.
જો કોઈ નોમિની ન હોય, તો બેંક લોકર ધારકના કાયદેસરના વારસદારને લોકરની ઍક્સેસ આપવા માટે નીતિ બનાવે છે. જો નોમિની લોકર ચાલુ રાખવા માંગે છે, તો તેના માટે નવો કરાર કરવામાં આવે છે.
બેંક લોકર કેટલું સુરક્ષિત છે?
બેંક લોકર ખૂબ જ સુરક્ષિત અને ગુપ્ત હોય છે. આ જ કારણ છે કે આ લોકરનો ઉપયોગ કરવા માટે બેંક તમારી પાસેથી વાર્ષિક ચાર્જ વસૂલે છે. તેને સેફ ડિપોઝીટ લોકર પણ કહેવામાં આવે છે. તેને ખોલવા માટે બે ચાવીઓ લાગે છે. એક ચાવી ગ્રાહક પાસે હોય છે અને બીજી બેંક મેનેજર પાસે હોય છે. જ્યાં સુધી બંને ચાવીઓ નાખવામાં ન આવે ત્યાં સુધી લોકર ખુલશે નહીં. જો તમારી અથવા બેંકની ચાવી ખોવાઈ જાય છે, તો કાં તો તેને બદલવાની ચાવી બનાવવી પડશે અથવા લોકર જ તોડવું પડશે. લોકર તોડવા માટે ઘણા નિયમો છે, તેથી બેંક લોકર કંઈક ખૂબ જ સુરક્ષિત રાખવા માટે સારી જગ્યા છે.
લોકરની ચાવી ખોવાઈ જાય તો શું થશે?
જો બેંક લોકરની ચાવી ખોવાઈ જાય તો સૌથી પહેલા તમારે બેંકને તેની જાણ કરવી પડશે. આ ઉપરાંત ચાવી ગુમાવવા માટે પણ એફઆઈઆર નોંધાવવી પડશે. જો તમારા બેંક લોકરની ચાવી ખોવાઈ જાય તો તે સ્થિતિમાં બે વસ્તુઓ થઈ શકે છે-
પ્રથમ એ છે કે બેંકે તમારા લોકર માટે નવી ચાવી જારી કરવી જોઈએ. આ માટે બેંક ડુપ્લીકેટ ચાવી બનાવશે. જો કે, ડુપ્લિકેટ ચાવી બનાવવામાં જોખમ એ છે કે તે લોકરની ડુપ્લિકેટ ચાવી બનાવનાર વ્યક્તિ ભવિષ્યમાં કંઈક ખોટું કરી શકે છે.
બીજી સ્થિતિ એ છે કે બેંક તમને બીજું લોકર આપશે અને પહેલું લોકર તૂટી જશે. લોકર તોડ્યા બાદ તેની તમામ સામગ્રીને બીજા લોકરમાં શિફ્ટ કરવામાં આવશે અને તેની ચાવી ગ્રાહકને આપવામાં આવશે. જો કે, ગ્રાહકે લોકર તોડવાથી લઈને લોકરને ફરીથી રીપેર કરાવવા સુધીનો સમગ્ર ખર્ચ ઉઠાવવો પડી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં ચાવીને ખૂબ જ સુરક્ષિત રાખવાનો પ્રયાસ કરો.
