ઉત્તર પ્રદેશનો અયોધ્યા જિલ્લો ભગવાન રામના ઘર તરીકે વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત છે. લાંબા સમયથી ચાલી રહેલા રામજન્મભૂમિ કેસ બાદ હવે રામ મંદિર ટ્રસ્ટની રચના કરવામાં આવી છે. માનવામાં આવે છે કે આ ટ્રસ્ટના કારણે રામ મંદિરના નિર્માણમાં ઝડપ આવશે. અયોધ્યા ભગવાન રામના ઘર તરીકે પ્રસિદ્ધ થયું, પરંતુ પૌરાણિક માન્યતાઓ અનુસાર, જે સ્થાન તેમના મામાનું સ્થાન છે, તે ચર્ચાથી દૂર રહ્યું.
પ્રાચીન માન્યતાઓ અનુસાર, મહાકૌશલના રાજા ભાનુમંતની પુત્રી કૌશલ્યાના લગ્ન અયોધ્યાના રાજા દશરથ સાથે થયા હતા. લગ્નમાં ભેટ તરીકે રાજા ભાનુમંતે કૌશલ્યાને દસ હજાર ગામો આપ્યા હતા, જેમાં કૌશલ્યાના જન્મસ્થળ ચંદ્રપુરીનો પણ સમાવેશ થાય છે.
અહીં માતા કૌશલ્યાની વિશેષ મૂર્તિ છે: ચાંદખુરીનું પ્રાચીન નામ ચંદ્રપુરી હતું. જેમ દરેકને પોતાની જન્મભૂમિ પ્રત્યે લગાવ હોય છે, તેવી જ રીતે માતા કૌશલ્યાને ચંદ્રપુર ખૂબ જ પ્રિય હતું. સોમવંશી રાજાઓ દ્વારા બનાવેલી મૂર્તિ આજે પણ ચાંદખુરીના મંદિરમાં મોજૂદ છે, જેમાં ભગવાન રામને ખોળામાં રાખીને માતા કૌશલ્યાની મૂર્તિ સ્થાપિત છે.
વનવાસમાંથી ભગવાન રામના આગમન પછી, તેમનો રાજ્યાભિષેક થયો. આ પછી, ત્રણેય માતાઓ કૌશલ્યા, સુમિત્રા અને કૈકેયી તપસ્યા માટે ચાંદખુરી પહોંચ્યા અને ત્રણેય માતાઓ તળાવની મધ્યમાં વિરાજમાન થયા. માતા સુમિત્રા અને કૈકેયી તપશ્ચર્યા પછી બીજી જગ્યાએ ગયા, પરંતુ માતા કૌશલ્યા હજુ પણ અહીં બિરાજમાન છે.
અહીં વૈદ્ય સુષેણની સમાધિ છે: વાલ્મીકિ રામાયણ અનુસાર, જ્યારે લક્ષ્મણ મેઘનાદના બાણથી ઘાયલ થયા હતા, ત્યારે વિભીષણના કહેવા પર ભગવાન હનુમાન લંકાના પ્રખ્યાત વૈદ્ય સુશેનને લઈને આવ્યા હતા. વૈદ્ય સુષેણે હનુમાનજીને દ્રોણાગિરિ પર્વત પરથી સંજીવની લાવવા કહ્યું. જ્યારે હનુમાનજીએ આખો દ્રોણાગિરિ પર્વત ઉપાડ્યો ત્યારે વૈદ્ય સુષેણે સંજીવની બુટીથી બેભાન લક્ષ્મણની સારવાર કરી.
લંકાના પ્રસિદ્ધ રાજ વૈદ્ય સુષેણની સમાધિ પણ માતા કૌશલ્યાના મંદિર પાસે છે. સાથે જ અહીંના લોકોને ભગવાન રામમાં એટલી શ્રદ્ધા છે કે તહેવારો દરમિયાન રામાયણના ચતુષ્કોણ ગાઈને ખુશીઓ મનાવવામાં આવે છે અને બાળકો પણ આ બધી ચોપાઈઓ મોઢે મોઢે યાદ કરે છે. અહીંના લોકો ભગવાન રામને પોતાના ભત્રીજા માને છે અને ભત્રીજા તરીકે જ તેમની પૂજા કરે છે.
