આ સમયે દેશના મોટાભાગના રાજ્યોમાં વરસાદની પ્રક્રિયા ચાલી રહી છે. આ વખતે મે મહિનાની શરૂઆત ખુશનુમા વાતાવરણ સાથે થઈ છે. દરમિયાન, હવામાન વિભાગે કહ્યું છે કે બંગાળની ખાડીમાં ચક્રવાતના પ્રારંભિક સંકેતો મળ્યા છે. ભારતીય હવામાન વિભાગના મહાનિર્દેશક મૃત્યુંજય મહાપાત્રાએ પણ આ અંગે પ્રેસ કોન્ફરન્સ યોજી હતી. હવામાન પ્રણાલી 8 મેના રોજ નીચા દબાણવાળા વિસ્તારમાં કેન્દ્રિત થવાની અને 9 મેના રોજ ચક્રવાતમાં ફેરવાય તેવી શક્યતા છે. પ્રેસ કોન્ફરન્સમાં તેમણે કહ્યું કે તે મધ્ય બંગાળની ખાડી તરફ આગળ વધવાની અપેક્ષા છે.
બુધવારે માહિતી આપતા હવામાન વિભાગના કાર્યાલયે જણાવ્યું હતું કે દક્ષિણપૂર્વ બંગાળની ખાડીમાં ચક્રવાતના પ્રારંભિક સંકેતો મળી આવ્યા છે. જેના કારણે માછીમારો અને બોટમેનોને આ વિસ્તારમાં ન જવા ચેતવણી આપવામાં આવી છે. IMDના વડાએ કહ્યું કે ચક્રવાતના કિસ્સામાં, પ્રદેશમાં 40-50 કિલોમીટર પ્રતિ કલાકની ઝડપે પવન ફૂંકાય તેવી શક્યતા છે. મહાપાત્રાએ કહ્યું કે ચક્રવાત મોચાનું નામ યમન દ્વારા સૂચવવામાં આવ્યું છે.
IMDના મહાનિર્દેશક મૃત્યુંજય મહાપાત્રાએ જણાવ્યું હતું કે આંકડાકીય મોડલ મુજબ 9 મેની આસપાસ ચક્રવાતી તોફાન માટે અનુકૂળ રહેવાનો સંકેત આપવામાં આવ્યો છે, પરંતુ તેની ઝડપ અને તીવ્રતા 7 મેના રોજ નીચા દબાણવાળા વિસ્તારની રચના પછી નક્કી કરી શકાશે. ઓડિશાના દરિયાકાંઠે તેની સંભવિત અસર વિશે પૂછવામાં આવતા, મહાપાત્રાએ કહ્યું કે તેના માટે અથવા પૂર્વ કિનારે અન્ય કોઈ સ્થાન માટે કોઈ ચેતવણી જારી કરવામાં આવી નથી.
તેમણે કહ્યું કે ચક્રવાત વિશે માહિતી આપવાનો હેતુ માછીમારો અને શિપિંગ સાથે જોડાયેલા લોકોને ચેતવણી આપવાનો છે. તેમણે કહ્યું કે લોકોએ ગભરાવાની જરૂર નથી. મહાપાત્રાએ કહ્યું કે એપ્રિલ, મે અને જૂન મહિનાને ઉનાળાના ચક્રવાત માટે ગણવામાં આવે છે, જ્યારે સપ્ટેમ્બર, ઓક્ટોબર અને નવેમ્બર ચોમાસાના ચક્રવાત મહિનાઓ છે. ઓડિશાના વિશેષ રાહત કમિશનર સત્યવ્રત સાહુએ બુધવારે જણાવ્યું હતું કે રાજ્ય સરકારે હવામાનની સ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખીને 18 દરિયાકાંઠાના અને આસપાસના જિલ્લાઓના જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટ અને 11 વિભાગોના અધિકારીઓને પહેલેથી જ ચેતવણી આપી છે.
ચક્રવાત 'મોચા'નું નામ કેવી રીતે પડ્યું ખરેખર, વર્ષના પ્રથમ ચક્રવાતી તોફાનનું નામકરણ 'યમન' મૂળાક્ષરોના ક્રમમાં કરવાનું હતું. તે પછી, 6 મેના રોજ, બંગાળની ખાડીમાં આવી રહેલા તીવ્ર ચક્રવાત મોચાનું નામ યમન દ્વારા તેના લાલ સમુદ્રના કિનારે આવેલા બંદર શહેર 'મોચા'ના નામ પરથી સૂચવવામાં આવ્યું હતું.
ચક્રવાત શું છે?'સાયક્લોન' શબ્દ ગ્રીક શબ્દ પરથી આવ્યો છે જેનો અર્થ થાય છે 'સાપની કોઇલ'. તે નીચા દબાણવાળા વિસ્તારની આસપાસ વાતાવરણીય વિક્ષેપ દ્વારા રચાય છે જે સામાન્ય રીતે હિંસક તોફાનો અને ગંભીર હવામાન પરિસ્થિતિઓ સાથે થાય છે.
ચક્રવાતના નામ કેવી રીતે રાખવામાં આવે છે? ચક્રવાતના નામ બે રીતે આપવામાં આવે છે, પ્રથમમાં વિશ્વના ચક્રવાતોના નામ અને બીજામાં અરબી સમુદ્ર અને બંગાળની ખાડીમાં બનેલા ચક્રવાતના નામ. વિશ્વ પ્રાદેશિક વિશિષ્ટ હવામાન કેન્દ્રો (RSMCs) અને ઉષ્ણકટિબંધીય ચક્રવાત ચેતવણી કેન્દ્રો (TCWCs) ના ચક્રવાતોના નામ વિશ્વભરના કોઈપણ મહાસાગર તટપ્રદેશમાં બનેલા ચક્રવાતને નામ આપે છે. IMDમાં તે જ વિશ્વની 6 RSMCનો પણ સમાવેશ થાય છે. IMD ઉત્તર હિંદ મહાસાગરમાં ઉદ્ભવતા ચક્રવાતને નામ આપે છે, જેમાં બંગાળની ખાડી અને નામકરણ માટે ચક્રવાતની ઝડપ પણ મહત્વપૂર્ણ છે. ચક્રવાતને ચોક્કસ નામ આપવામાં આવે છે જ્યારે તેની ઝડપ 34 નોટ પ્રતિ કલાકથી વધુ હોય છે. જો વાવાઝોડાની ઝડપ 74 માઇલ પ્રતિ કલાક સુધી પહોંચે અથવા તેનાથી વધી જાય, તો તેને હરિકેન, ચક્રવાત અથવા ટાયફૂન તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે.
બંગાળની ખાડી અને અરબી સમુદ્રના ચક્રવાતના નામકરણ બંગાળની ખાડી અને અરબી સમુદ્રમાં ઉદ્ભવતા ચક્રવાતને આ ક્ષેત્રમાં આવેલા 13 દેશો દ્વારા નામ આપવામાં આવ્યું છે. 2000 માં, WMO/ESCAP તરીકે ઓળખાતા આ પ્રદેશમાં ઉદ્દભવેલા ચક્રવાતને નામ આપવા માટે રચાયેલ જૂથમાં દેશો - બાંગ્લાદેશ, ભારત, માલદીવ્સ, મ્યાનમાર, ઓમાન, પાકિસ્તાન, શ્રીલંકા અને થાઈલેન્ડનો સમાવેશ થાય છે - નામ આપવાનું શરૂ કર્યું. જ્યારે વર્ષ 2018માં પાંચ અન્ય દેશો ઈરાન, કતાર, સાઉદી અરેબિયા, સંયુક્ત આરબ અમીરાત અને યમન જોડાયા હતા. એટલે કે, હવે આપણે અરબી સમુદ્ર અને બંગાળની ખાડીમાં સર્જાયેલા ચક્રવાતને નામ આપીએ છીએ. જો વાવાઝોડું આવવાની સંભાવના છે, તો આ 13 દેશોએ ક્રમમાં 13 નામ આપવા પડશે.
આ રીતે આ પ્રદેશમાં સર્જાતા ચક્રવાતને નામ આપવાની પ્રક્રિયા ચાલે છે, જૂથમાં સામેલ દેશો મૂળાક્ષરો પ્રમાણે નામ આપે છે. જેમ B માંથી પહેલા બાંગ્લાદેશ આવે છે, તો તે પહેલા નામ સૂચવે છે, પછી ભારત અને પછી ઈરાન…. આ પ્રક્રિયા આ રીતે ચાલુ રહે છે. ચક્રવાતના નામકરણ માટે, બધા દેશોની સંખ્યા વારાફરતી આવે છે. આ વખતે ચક્રવાત 'મોચા' માટે યમન દ્વારા સૂચવેલા નામનો વારો હતો.
25 વર્ષ માટે યાદી બનાવવામાં આવે છે,
આગામી 25 વર્ષ માટે દેશોના નામ લઈને યાદી બનાવવામાં આવે છે. આ નામોમાંથી, નામો મૂળાક્ષરોના ક્રમમાં રાખવામાં આવે છે. નવી યાદીમાં દેશો દ્વારા આપવામાં આવેલા નામોમાં ગતિ, તેજ, મુરાસુ (તમિલ સંગીતનાં સાધન), આગ, નીર, પ્રભંજન, ઘુર્ની, અમ્બુદ, જલાધી અને વેજનો સમાવેશ થાય છે. એવું માનવામાં આવે છે કે દર વર્ષે ઓછામાં ઓછા 5 ચક્રવાત આવશે, તેના આધારે નામોની સૂચિ નક્કી કરવામાં આવે છે.
