જરા કલ્પના કરો કે તમે તમારા પૈસા બેંક લોકરમાં જમા કરાવ્યા છે અને એક દિવસ તમને ખબર પડશે કે લોકરમાંના બધા પૈસા ચોરાઈ ગયા છે અથવા બગડી ગયા છે. આવી સ્થિતિમાં શું કરવું જ્યારે બેંકો પણ તેની જવાબદારી લેવાનો ઇનકાર કરે છે. આવી ખરાબ પરિસ્થિતિમાંથી બચાવવા માટે રિઝર્વ બેંકે લોકર સંબંધિત નવો નિયમ લાગુ કર્યો છે. હવે બેંકો તમારા પૈસા અને કીમતી ચીજવસ્તુઓ જો તેઓ ખોટું કરશે તો તેઓ છટકી શકશે નહીં.
વાસ્તવમાં, તાજેતરમાં એક વિચિત્ર સમાચાર આવ્યા હતા કે રાજસ્થાનના ઉદયપુરમાં એક મહિલા દ્વારા પંજાબ નેશનલ બેંક (PNB) ના લોકરમાં રાખેલા 2.5 લાખ રૂપિયા ઉધઈ ચાટતા હતા. જ્યારે મહિલા લોકર ચેક કરવા પહોંચી તો તેણે જોયું કે નોટોના બંડલ બરબાદ થઈ ગયા હતા. રૂ. 2 લાખની નોટો તોડી પાડવામાં આવી હતી જ્યારે રૂ. 15,000નો સંપૂર્ણ નાશ કરવામાં આવ્યો હતો. બેંકે 15 હજાર રૂપિયા હાથોહાથ બદલ્યા પણ બાકીના રૂપિયા બદલવા માટે ભારે હંગામો થયો. આરબીઆઈના નવા બેંક લોકરના નિયમોને કારણે આવું થયું છે. 2022 પહેલા એવો કોઈ નિયમ નહોતો કે જો બેંક લોકરમાં રાખેલી તમારી પ્રોપર્ટીને નુકસાન થાય તો બેંક તેની ભરપાઈ કરશે. આ અંગે કોર્ટમાં કેસ થયા અને પછી સુપ્રીમ કોર્ટના આદેશ પર ભારતીય રિઝર્વ બેંકે નવા નિયમો જારી કર્યા જે 1 જાન્યુઆરી, 2022થી અમલમાં આવ્યો.
શું છે નિયમ
આ નિયમો પહેલા બેંકો સીધું કહેતી હતી કે લોકરમાં રાખવામાં આવેલી કોઈપણ વસ્તુ માટે તેઓ જવાબદાર નથી. જો કોઈ પણ સંજોગોમાં લોકરમાં રાખેલ સામાનને નુકસાન થાય તો તે કોઈ વળતર નહીં આપે. તે જ સમયે, નવા નિયમો અનુસાર, જો બેંકની બેદરકારીને કારણે બેંક લોકરમાં રાખવામાં આવેલ સામાનને નુકસાન થાય છે, તો ગ્રાહકને લોકરનું વાર્ષિક ભાડું 100 ગણું ચૂકવવું પડશે. જો બેંકમાં ચોરી, લૂંટફાટ, આગ કે અન્ય કોઈ કારણસર લોકરમાં રાખેલ સામાનને નુકસાન થાય અને તે સ્પષ્ટ થાય કે બેંક બેદરકારી દાખવી રહી છે તો તે પોતાની જવાબદારીથી ભાગી શકે નહીં અને તેને વળતર આપવું પડશે.
1 જાન્યુઆરી 2023 થી નવો લોકર કરાર
નવા નિયમોના અમલ પછી, નવા લોકર કરારને પણ આ વર્ષની પ્રથમ તારીખથી લાગુ કરવામાં આવ્યો હતો. આ કરાર ગ્રાહક અને બેંક વચ્ચે થશે. નવા નિયમો હેઠળ લોકર મેળવવા માટે ગ્રાહકે આ કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવા જરૂરી છે. આરબીઆઈના આદેશ મુજબ, નવો કરાર સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્દેશો અને લોકરના નવા નિયમોને અનુરૂપ હોવો જોઈએ. બેંકોને એગ્રીમેન્ટમાં કોઈપણ અન્યાયી શરતો ન રાખવાની સૂચના આપવામાં આવી હતી.
