જામીન અને પેરોલ વચ્ચે શું તફાવત છે?
ઘણી વખત કોઈ વ્યક્તિ જીવનમાં કોઈ દુષ્કર્મ કરે છે અથવા દુશ્મનાવટથી કોઈ કોઈને ખોટા કેસમાં ફસાવે છે અને પોલીસ તેની ધરપકડ કરે છે. આવી સ્થિતિમાં તે વ્યક્તિને કાયદામાં જામીન લેવાનો અધિકાર આપવામાં આવ્યો છે. જ્યારે કોઈ ગુનાને લીધે કોઈ વ્યક્તિ જેલમાં જાય છે, ત્યારે કોર્ટ અથવા પોલીસ દ્વારા તે વ્યક્તિને જેલમાંથી બહાર કાઢવાના હુકમ ને બેલ અથવા જામીન કહેવામાં આવે છે.
કાયદા મુજબ બે પ્રકારના ગુનાઓ થાય છે.
- જામીનપાત્ર ગુનો
જામીનપાત્ર ગુનાઓમાં હુમલો, ધાકધમકી, બેદરકાર મૃત્યુ, અવિચારી ડ્રાઇવિંગ શામેલ છે. ફોજદારી કાર્યવાહીની સંહિતા (સીઆરપીસી) માં સંપૂર્ણ સૂચિ બનાવવામાં આવી છે. સીઆરપીસીની કલમ 436 હેઠળ કોર્ટ દ્વારા જામીનપાત્ર ગુનામાં જામીન આપવામાં આવે છે.
- બિનજામીનપાત્ર ગુનો
જામીનપાત્ર ગુનામાં બળાત્કાર, અપહરણ, લૂંટ, લૂંટ, હત્યા, હત્યા કરવાનો પ્રયાસ, બિન-ઇરાદાપૂર્વક હત્યા, ખંડણી માટે અપહરણનો સમાવેશ થાય છે. જો મેજિસ્ટ્રેટને લાગે કે આ કેસમાં મૃત્યુ અથવા આજીવન કેદની સજા થઈ શકે છે, તો તે જામીન આપતો નથી.
નોંધનીય છે કે સેશન્સ કોર્ટ કોઈપણ સંજોગોમાં બેલની અરજી સ્વીકારી શકે છે.
- આગોતરા જામીન
જો કોઈ આરોપી પહેલેથી જ જાણે છે કે તેને કેસમાં ધરપકડ કરી શકાય છે, તો તે ધરપકડ ટાળવા માટે સીઆરપીસીની કલમ-438 હેઠળ કોર્ટમાં આગોતરા જામીન માટે અરજી કરી શકે છે.
માત્ર બિન જામીન પાત્ર ગુના માંજ આગોતરા જામીન અરજી દાખલ કરી શકાય છે
- કાયદેસર બેલ
નિયમિત બેલ જ્યારે આરોપી વિરુદ્ધ ટ્રાયલ કોર્ટમાં કેસ પેન્ડિંગ હોય ત્યારે આરોપી સીઆરપીસીની કલમ-439 હેઠળ કોર્ટમાંથી જામીન મેળવી શકે છે. આ માટે અદાલત આરોપીને ચાર્જ કરાવે છે અને આરોપીને જામીન દરમિયાન કોર્ટે આપેલી સૂચનાનું પાલન કરવું પડે છે.
પેરોલ
- કસ્ટડી પેરોલ
આરોપીના કુટુંબમાં કોઈ મરી જાય અથવા લગ્ન કરે અથવા ગંભીર બીમારી હોય ત્યારે આરોપીને કસ્ટોડિયલ પેરોલ પર મુક્ત કરવામાં આવે છે. આ મહત્તમ છ કલાક માટે છે. જેલના આરોપી અને દોષિત બંનેને કસ્ટડી પેરોલ આપી શકાય છે.
- પેરોલ
જ્યારે પેરોલ માટેની અરજી ત્યારે જ દાખલ કરી શકાય છે જ્યારે દોષિતની સજાની સુનાવણી હાઈકોર્ટ દ્વારા કરવામાં આવે અને જેલમાં બંધ હોય. મૃત્યુ, ગંભીર બીમારી, નજીકના સંબંધી સાથે લગ્ન, પત્નીની ડિલીવરી વગેરેના આધારે પેરોલની માંગ કરી શકાય છે. બળાત્કાર બાદ હત્યા કરનાર ગુનેગારને અનેક હત્યાઓમાં દોષી ઠેરવવામાં આવ્યો છે, એક ગુનેગાર કે જે ભારતનો નાગરિક નથી અથવા આતંકવાદ અથવા રાજદ્રોહથી સંબંધિત કેસોમાં દોષી ઠરતાં તેને પેરોલ આપવામાં આવતું નથી.
