Property Knowledge: મકાનમાલિક અને ભાડૂઆત વચ્ચે અવારનવાર તકરારના અહેવાલો આવે છે. નાની-નાની બાબતો પર વિવાદ થવો સામાન્ય છે, પરંતુ ઘણી વખત આ વિવાદ જે મિલકતમાં ભાડૂઆત રહે છે તેના કબજાને લઈને થાય છે. તેનાથી બચવા માટે મકાનમાલિકોએ ભાડા કરારો કરવાનું શરૂ કર્યું. પરંતુ આજે પણ કબજાના દાવાને લઈને વિવાદો વધી રહ્યા છે. પરંતુ, આજે અમે તમને એવા દસ્તાવેજો વિશે જણાવી રહ્યા છીએ, જે ભાડુઆતના આ દાવાને સંપૂર્ણપણે ફગાવી દેશે.
હાલમાં મકાનમાલિકોના હિતોનું રક્ષણ કરવા માટે ભાડા અથવા લીઝ કરારની વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે. આ કરાર હોવા છતાં ભાડૂતોએ મોટા પાયે મકાનનો કબજો લેવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. આના જવાબમાં મિલકત માલિકોએ હવે 'લીઝ એન્ડ લાયસન્સ' કરારનો વિકલ્પ અપનાવવાનું શરૂ કર્યું છે. લીઝ અને લાઇસન્સ પણ ભાડા અથવા લીઝ કરાર અથવા ભાડા કરાર જેવા છે. બસ તેમાં લખેલી કેટલીક કલમો બદલવામાં આવે છે. 'લીઝ એન્ડ લાયસન્સ' કેવી રીતે બને છે અને તેના શું ફાયદા છે તેની સંપૂર્ણ માહિતી પ્રોપર્ટી નિષ્ણાત પ્રદીપ મિશ્રા આપી રહ્યા છે.
ભાડું હોય કે લીઝ એગ્રીમેન્ટ હોય કે 'લીઝ એન્ડ લાયસન્સ' હોય, આ તમામ દસ્તાવેજો મકાનમાલિકના હિતોનું રક્ષણ કરવા માટે એકપક્ષીય રીતે બનાવવામાં આવે છે. જેથી કરીને ભાડૂત દ્વારા મિલકતનો કબજો લેવાની શક્યતાઓ દૂર થઈ શકે. તેથી તેમાં સ્પષ્ટપણે ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે કે મિલકતનો માલિક તે ભાડુઆતને રહેણાંક અથવા વ્યવસાયિક ઉપયોગ માટે નિશ્ચિત સમયગાળા માટે આપી રહ્યો છે. આ સમયગાળો 11 મહિનાથી લઈને થોડા વર્ષો સુધીનો હોઈ શકે છે.
જો ભાડૂત રહેણાંક ઉપયોગ માટે મિલકત લેતો હોય તો તેનો ઉપયોગ કોમર્શિયલ ઉપયોગ માટે કરવામાં આવશે નહીં. જો કરાર લંબાવવામાં નહીં આવે, તો ભાડૂતને જગ્યા ખાલી કરવી પડશે. 'લીઝ એન્ડ લાયસન્સ'માં, મકાનમાલિકને 'લાઈસન્સર' અને ભાડૂતને 'લાઈસન્સધારક' તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
ભાડા કરાર સામાન્ય રીતે રહેણાંક મિલકતો માટે 11 મહિનાના સમયગાળા માટે કરવામાં આવે છે. જ્યારે લીઝ કરારનો ઉપયોગ 12 કે તેથી વધુ મહિનાના સમયગાળા માટે થાય છે. ઉપરાંત તેનો ઉપયોગ સામાન્ય રીતે વ્યાપારી મિલકતો ભાડે આપવા માટે થાય છે. અહીં 'લીઝ એન્ડ લાયસન્સ' 10 થી 15 દિવસથી 10 વર્ષ સુધીના સમયગાળા માટે બનાવી શકાય છે.
ખાસ વાત એ છે કે આ તમામ દસ્તાવેજો નોટરી દ્વારા જ સ્ટેમ્પ પેપર પર બનાવી શકાય છે. આ સિવાય જો ભાડાનો સમયગાળો 12 વર્ષ કે તેથી વધુ હોય તો કોર્ટમાંથી તેનું રજીસ્ટ્રેશન કરાવવું જરૂરી છે, કારણ કે રિયલ એસ્ટેટ એ રાજ્યની યાદીનો વિષય છે, આવી સ્થિતિમાં વિવિધ પ્રાંતોમાં નોંધણી ફી દેશનું ભાડું એકથી બે ટકા છે.
ભાડા અથવા લીઝ કરાર કરતાં 'લીઝ એન્ડ લાયસન્સ' વધુ સારી ગણી શકાય. તે ઓછામાં ઓછા 10 થી 15 દિવસના સમયગાળા માટે તેમજ 10 વર્ષ જેવા લાંબા સમયગાળા માટે બનાવી શકાય છે. આ સાથે તેમાં સ્પષ્ટપણે ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે કે લાયસન્સધારક એટલે કે ભાડૂત કોઈપણ રીતે મિલકત પર કોઈ હકનો દાવો કે માંગ કરશે નહીં. આ કારણે, મકાનમાલિક થોડા સમય માટે ભાડૂતના કબજામાં હોય તો પણ તે મિલકતનો અધિકાર જાળવી રાખે છે.
આમાં બીજી સારી બાબત એ છે કે જ્યારે બે પક્ષકારો પરસ્પર સંમતિથી ભાડા અથવા લીઝ કરાર પર હસ્તાક્ષર કરે છે અને પક્ષકારોમાંથી એકનું અવસાન થાય છે, ત્યારે તે સંજોગોમાં તેના અનુગામી એટલે કે વારસદાર પરસ્પર સંમતિથી તે કરાર ચાલુ રાખી શકે છે. તે જ સમયે, લીઝ અને લાયસન્સમાં આ કેસ નથી. કોઈના મૃત્યુ પછી તે શૂન્ય બની જાય છે.
