ભારતના ઘણા રાજ્યોમાં ખેડૂતોએ રૂદ્રાક્ષની ખેતી શરૂ કરી છે. મધ્યપ્રદેશ, અરુણાચલ પ્રદેશ, ગઢવાલ, ઉત્તરાખંડ, હરિદ્વાર, બંગાળ, આસામ અને દેહરાદૂનના જંગલોમાં તેની ખેતી કરવામાં આવે છે. તે જ સમયે, મૈસુર, નીલગીરી અને કર્ણાટકમાં રુદ્રાક્ષ મોટી સંખ્યામાં ઉગાડવામાં આવે છે. રુદ્રાક્ષ એ ફળનું બીજ છે. જેનું ધાર્મિક મહત્વ તેમજ ઔષધીય મહત્વ છે.
પૂજાના કાર્યોમાં રૂદ્રાક્ષનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. બીજી તરફ રૂદ્રાક્ષના ઔષધીય ગુણોને કારણે તેનો ઉપયોગ બ્લડ પ્રેશર, ઓક્સિજન લેવલને સામાન્ય બનાવવા માટે થાય છે. જોકે ભારતમાં રૂદ્રાક્ષની ખેતી એટલી લોકપ્રિય નથી. પરંતુ તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે ભારત રૂદ્રાક્ષનો સૌથી મોટો ખરીદદાર છે. બજારોમાં રૂદ્રાક્ષની ઘણી માંગ છે. ઘણા લોકો તેને હાથ અને ગળામાં પહેરે છે. રૂદ્રાક્ષ ખૂબ જ મોંઘા ભાવે વેચાય છે. એટલા માટે રુદ્રાક્ષની ખેતી કરવી ફાયદાકારક સાબિત થઈ શકે છે.
નેપાળ, હિમાલય, ગંગાના મેદાનોમાં રૂદ્રાક્ષના વૃક્ષો જોવા મળે છે. આ વૃક્ષો 50 થી 200 ફૂટ ઊંચા હોય છે. ભારતમાં રૂદ્રાક્ષની 300 થી વધુ પ્રજાતિઓ જોવા મળે છે. રુદ્રાક્ષનું વૃક્ષ એક સદાબહાર વૃક્ષ છે.
રુદ્રાક્ષ માટે માટી અને આબોહવા
રુદ્રાક્ષની ખેતી માટે સારી ડ્રેનેજવાળી જમીન જરૂરી છે, જેથી પાણીનો નિકાલ થાય છે. આ સાથે ખેતરની જમીન તૈયાર કરવા માટે ખાતરની જરૂર પડે છે. રુદ્રાક્ષના છોડને વધવા માટે ઠંડકની જરૂર હોય છે. તેથી જ તેની ખેતી ઠંડા સ્થળોએ વધુ થાય છે. તમે સામાન્ય તાપમાનવાળી જગ્યાએ રુદ્રાક્ષનો છોડ પણ ઉગાડી શકો છો. ઉનાળામાં સીધા સૂર્યપ્રકાશથી છોડને સુરક્ષિત કરો.
ઉનાળામાં રૂદ્રાક્ષને વધુ પાણીની જરૂર પડે છે. છોડના વિકાસ માટે ભેજ જરૂરી છે. પરંતુ ધ્યાન રાખો કે ખેતરની જમીનમાં પાણી જામી ન જવું જોઈએ.
રૂદ્રાક્ષના છોડની વાવણી
સ્થાનિક નર્સરીઓમાં રુદ્રાક્ષના છોડની વિવિધ જાતો ઉપલબ્ધ છે. આ ઉપરાંત રુદ્રાક્ષનું વૃક્ષ પણ એર લેયરીંગ પદ્ધતિથી વાવવામાં આવે છે. આ માટે, 3 થી 4 વર્ષ જૂના છોડની શાખામાં પીપિનમાંથી એક રિંગ કાપીને તેના પર શેવાળ નાખવામાં આવે છે. આ પછી તેને 250 માઇક્રોન પોલિથીનથી ઢાંકવામાં આવે છે. તેમાં 40 થી 50 દિવસમાં મૂળ આવે છે, ત્યારબાદ તેને કાપીને કોથળીમાં રોપવામાં આવે છે. આ પછી છોડ 20 દિવસમાં સારી રીતે વધવા લાગે છે.
રુદ્રાક્ષ ક્યારે આવે છે?
રુદ્રાક્ષ એક સદાબહાર વૃક્ષ છે, જેને ફળ આવતાં 3 વર્ષ લાગે છે. આ વૃક્ષ 200 ફૂટ સુધી ઊંચું થાય છે. આ પછી તે ફળ આપે છે. સફેદ અને વાદળી રંગના ફૂલોની અંદર ગોળ આકારનો રુદ્રાક્ષ હોય છે. તે ધોવા અને સૂકાયા પછી વેચાય છે. રૂદ્રાક્ષના છોડમાંથી જુદા જુદા ચહેરાવાળા રૂદ્રાક્ષ નીકળે છે. જેની સાઈઝ અલગ-અલગ છે. રંગ લાલ-સફેદ, ભૂરા, પીળો અને કાળો હોઈ શકે છે.
રૂદ્રાક્ષની ખેતીથી થશે ધનલાભ-
રૂદ્રાક્ષની ધાર્મિક માન્યતાને કારણે બજારમાં તે ખૂબ જ મોંઘા ભાવે વેચાય છે. રૂદ્રાક્ષની કિંમત રૂ.500 થી રૂ.1000 અથવા તો લાખો સુધીની હોઇ શકે છે. નેપાળ, ઈન્ડોનેશિયાના રૂદ્રાક્ષની કિંમત લાખોમાં છે.
પાંચ મુખવાળા રુદ્રાક્ષની કિંમત સૌથી ઓછી છે, અને એક મુખ, એકવીસ મુખ અને ચૌદ મુખવાળું રુદ્રાક્ષ ખૂબ મોંઘું છે. આ સિવાય આયુર્વેદમાં રુદ્રાક્ષનું પણ ખૂબ મહત્વ છે, જેને વેચીને તમે સારી આવક મેળવી શકો છો.
