યુપીના મિર્ઝાપુરના સિખદ ગામના રહેવાસી મુકેશ કુમાર પાંડે આ દિવસોમાં ખેડૂતોને ખેતીમાં જૈવિક અને ઓર્ગેનિક ખાતરનો ઉપયોગ કરવા માટે પ્રેરિત કરી રહ્યા છે. સજીવ ખેતી દ્વારા ખેડૂતોને તેમની આવક વધારવામાં મદદ કરવી. ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ આંત્રપ્રિન્યોરશિપ ડેવલપમેન્ટ, અમદાવાદમાંથી ગ્રામીણ વિકાસનો કોર્સ કર્યા પછી, તેમણે ગુજરાતના ગામડાઓમાં ગામડાઓમાં ઉદ્યોગ સાહસિકતા વધારવા માટે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું. થોડા સમય પછી તેઓ દિલ્હી ગયા, જ્યાં તેમણે રુલર ડેવલપેન્ટ શિક્ષક તરીકે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું.
અહીં તેમનો પગાર એક લાખ રૂપિયા હતો, પરંતુ તેમના જીવનમાં એક એવો તબક્કો આવ્યો જેણે તેમના જીવનમાં પલટો આવ્યો. સાત વર્ષથી કેન્સર સામે ઝઝૂમી રહેલા પિતાના અવસાન બાદ તેમને આઘાત લાગ્યો હતો. ગામમાં ખેતરોમાં સતત રસાયણોના ઉપયોગને કારણે કેન્સર જેવા રોગોનું જોખમ વધી રહ્યું છે તે જોઈને તેમને ગામડાઓમાં જૈવિક ખેતીને પ્રોત્સાહન આપવાની પ્રેરણા મળી. એક લાખ રૂપિયાના પગારની નોકરી છોડીને તે પોતાના ગામ શિખડ પાછો આવ્યો.
અહીં, નાબાર્ડના સહયોગથી, નવચેતના નામે FPO ની રચના કરવામાં આવી. ઓર્ગેનિક ખેતી માટે ખેડૂતોને જોડવાનું શરૂ કર્યું. શરૂઆતમાં તેમને થોડી સફળતા મળી, પરંતુ ગામમાં જ્યારે તેમણે ખેડૂતોને સજીવ ખેતીના ફાયદાઓ જણાવ્યા. જ્યારે ખેડૂતોને આનો ફાયદો થતો દેખાયો તો ખેડૂતો પણ જોડાવા લાગ્યા. આજે આ FPOમાંથી 1500 ખેડૂતો એકઠા થયા છે.
મુકેશ ગામ અને આસપાસના વિસ્તારમાં ચાલતા ડેરી ફાર્મ ચલાવતા ખેડૂતો પાસેથી એક હજાર રૂપિયામાં ટ્રોલીનું છાણ ખરીદે છે. પોતાના ખેતરમાં બનાવેલા અળસિયાની મદદથી તેમણે જૈવિક ખાતરમાં રૂપાંતર કરીને ખેડૂતોને આપવાનું શરૂ કર્યું. માત્ર ત્રણ વર્ષમાં આ સંસ્થાએ ઘણી પ્રગતિ કરી. વિસ્તારની 50 જૈવિક ખાતર ઉત્પાદક સંસ્થાઓ આ FPO સાથે સંકળાયેલી છે.
મુકેશ દાવો કરે છે કે આજે તે યુપીની સૌથી મોટી ઓર્ગેનિક ફર્ટિલાઈઝર ઉત્પાદક સંસ્થા છે, જે એક વર્ષમાં 20 હજાર ટન ગાયના છાણમાંથી ઓર્ગેનિક ખાતર બનાવે છે. એક કરોડનો બિઝનેસ કરે છે. એટલું જ નહીં, આ સિવાય મુકેશ આધુનિક ખેતી દ્વારા ખેડૂતોને તેમની આવક વધારવામાં પણ મદદ કરી રહ્યા છે.
સરકારી મદદ દ્વારા તેઓ ખેડૂતોને આધુનિક ખેતી માટે તાલીમ અને આર્થિક મદદ કરી રહ્યા છે. તે જ સમયે, મુકેશ સાથે સંકળાયેલા ખેડૂતોને પણ જૈવિક ખાતરનો લાભ મળી રહ્યો છે. ખેડૂતો કહે છે કે ખેતીમાંથી તેમની આવક વધી છે. ખેતરોમાં ઉપજ પણ વધી છે.
સ્થાનિક ખેડૂત રામ નારાયણ પાંડેએ જણાવ્યું હતું કે, અમે કેળાની ખેતી કરીએ છીએ. તેમના કારણે અમને મદદ મળી છે. સજીવ ખેતીથી ફાયદો થયો છે. સેન્દ્રિય ખાતરને કારણે બીજા વર્ષે પણ ઉગે છે. તેનાથી ખેતરની ઉપજમાં વધારો થયો છે.
